πηγή: epohi.gr

γράφει η Τζέλα Αλιπράντη

Καρπούς φαίνεται να απέδωσε επιτέλους η πρωτοβουλία του Πανελλαδικού Συντονιστικού Αλληλέγγυων Δράσεων «Χωρίς Μεσάζοντες», που είχε ξεκινήσει το 2015, για τη νομιμοποίηση των δράσεων των ομάδων αλληλεγγύης, και συγκεκριμένα για την αγορά «Χωρίς Μεσάζοντες» (απευθείας σύνδεση παραγωγού με καταναλωτή).

Το νομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης για το υπαίθριο εμπόριο δημιουργεί, μεταξύ άλλων, το απαραίτητο νομικό πλαίσιο, ώστε οι αγορές Χωρίς Μεσάζοντες, που έδωσαν ανάσα τα χρόνια της κρίσης σε καταναλωτές και μικροπαραγωγούς, να υλοποιούνται πια χωρίς διώξεις και πρόστιμα.

«Το νομοσχέδιο βρίσκεται στη σωστή κατεύθυνση και αποτελεί μια σημαντική κατάκτηση, καθώς είναι η πρώτη φορά που νομιμοποιείται μια τέτοια κινηματική κοινωνικοπολιτική δράση, γεγονός που παρακολουθούν με μεγάλο ενδιαφέρον ακόμα και ομάδες αλληλεγγύης από το εξωτερικό», τονίζει στην «Εποχή» ο Βαρθολομαίος Κυβέλος, από το Συντονιστικό των «Χωρίς Μεσάζοντες».

Το πρώτο σχέδιο νόμου για τη νομιμοποίηση των «Χωρίς Μεσάζοντες» είχε έρθει το καλοκαίρι του 2016 και είχε χαρακτηριστεί από τις ομάδες αλληλεγγύης ως ταφόπλακα για το κίνημα, καθώς έδινε όλες τις αρμοδιότητες αυτών των δράσεων στους δήμους, γραφειοκρατικοποιώντας το κίνημα και μεταλλάσσοντας μια δράση αλληλεγγύης σε καθαρά εμπορική συναλλαγή. Μετά, όμως, από πολύμηνες διαβουλεύσεις η πλειοψηφία των προτάσεων από τα κάτω έγιναν δεκτές, παρουσιάζοντας ένα νομοσχέδιο ευρέως αποδεκτό. Αν και η διαδικασία διαβούλευσης στη Διαύγεια ολοκληρώθηκε την Τετάρτη, οι συζητήσεις μεταξύ των φορέων θα συνεχιστούν, προκειμένου, μέχρι να φτάσει προς ψήφιση στη Βουλή τον Μάρτιο, να αποτυπώνει τη μεγαλύτερη δυνατή συναίνεση.

«Ο σκοπός του νομοσχεδίου είναι πρωτίστως κοινωνικός. Αυτό που θέλουμε είναι να δημιουργήσουμε ένα πλαίσιο νομιμότητας για τις πρωτοβουλίες πολιτών, να στηρίξουμε τις ευάλωτες ομάδες και να ενθαρρύνουμε την κοινωνική οικονομία», σημείωσε ο Αντώνης Παπαδεράκης, γενικός γραμματέας Εμπορίας στην Επιτροπή Παραγωγής και Ελέγχου Κυβερνητικού Έργου (ΕΠΕΚΕ) Ανάπτυξης του ΣΥΡΙΖΑ.

Δράση από τα κάτω

Πιο συγκεκριμένα, στο νομοσχέδιο ορίζεται η διεξαγωγή αυτών των δράσεων μετά από πρωτοβουλίες ομάδων αλληλεγγύης, καταναλωτικών ενώσεων κτλ (όπως γίνεται και σήμερα), υποβάλλοντας σχετικό αίτημα αποκλειστικά στο δήμο που δραστηριοποιείται η κάθε μία, με το οποίο θα ενημερώνουν με ποιους παραγωγούς και πότε θα γίνει η δράση, αποφάσεις που θα λαμβάνουν οι ομάδες μόνες τους. «Είναι σημαντικό το γεγονός ότι η απόφαση για το ποιοι παραγωγοί θα συμμετάσχουν παραμένει στις ομάδες αλληλεγγύης, γιατί είναι ένα κοινωνικοιϊδεολογικό ζήτημα στήριξης των μικρών παραγωγών που δεν έχουν άδεια λαϊκής, και δεν έχουν άλλη διέξοδο. Ένα λόγος που ξεκίνησε άλλωστε το “Χωρίς Μεσάζοντες”, ήταν και η στήριξη αυτών των πολιτών», υπογραμμίζει ο Βαρθολομαίος Κυβέλος.

Το αίτημα θα εγκρίνεται από το δημοτικό συμβούλιο και όχι μόνο από τη δημοτική αρχή, «που αποτελεί τόσο ζήτημα δημοκρατικής λήψης αποφάσεων, αλλά και δικλείδα ασφαλείας για τους «Χωρίς Μεσάζοντες», σε περίπτωση που κάποιος/α δήμαρχος δεν βλέπει θετικά αυτές τις δράσεις, ώστε να μην μπορούν τόσο εύκολα να αποκλείσουν τη διεξαγωγή τους», τονίζεται από τον Κώστα Βενιώτη, υπεύθυνο τροφής και πόρων της συλλογικότητας «Αλληλεγγύη για Όλους».

Σε περίπτωση απόρριψης του αιτήματος, το δημοτικό συμβούλιο θα πρέπει να δικαιολογήσει ρητά την απόφασή του, ενώ θα είναι δυνατή η εκ νέου υποβολή. «Παραμένουμε, άλλωστε, κίνημα, παρά τη νομιμοποίηση της δράσης, που σημαίνει πως σε περίπτωση απόρριψης θα υπάρξει η απαραίτητη κοινωνική κινητοποίηση, ώστε να αλλάξει η απόφαση», επισημαίνεται από τον Βασίλη Ρίζο, υπεύθυνο της αγοράς Χωρίς Μεσάζοντες της συλλογικότητας «Αλληλεγγύη για Όλους».

Περιθώρια βελτίωσης του νομοσχεδίου

Παρόλα αυτά, οι αλληλέγγυοι φορείς αν και είναι ευχαριστημένοι από την τωρινή μορφή του νομοσχεδίου σε αυτό το κομμάτι, έχουν καταθέσει πρότασή στη διαβούλευση, ώστε ο δήμος να έχει ακόμα πιο περιορισμένες αρμοδιότητες, π.χ να μην καθορίζει αυτός το χώρο διεξαγωγής των αλληλέγγυων δράσεων. «Ο δήμος πρέπει να έχει καθαρά ελεγκτικό χαρακτήρα και η όλη διοργάνωση να γίνεται από τις δομές αλληλεγγύης, όπως συνέβαινε μέχρι τώρα. Ούτως ή άλλως λαμβάνουμε υπόψιν μας η δράση να μην λαμβάνει μέρος σε ώρες και σημεία που ενοχλούν τους κατοίκους», εξηγεί ο Βαρθολομαίος Κυβέλος.

Προτάθηκε, επίσης, από το Συντονιστικό κατά τη διάρκεια της ΕΠΕΚΕ να μην δίνεται ανταποδοτικό τέλος από τους παραγωγούς στους δήμους, δηλαδή δωρεάν τρόφιμα, καθώς ήδη διαθέτουν ένα ποσοστό στις δομές αλληλεγγύης που φτιάχνουν σακούλες για τους απόρους, οπότε θα αποτελούσε απλά μεγαλύτερη επιβάρυνση των μικροπαραγωγών, ενώ οι δήμοι πχ για τα Κοινωνικά Παντοπωλεία τους, έχουν το δικό τους δίκτυο εφοδιασμού.

Πέραν από τις δικλείδες ασφαλείας που θέτει το νομοσχέδιο για το ρόλο των δήμων στις δράσεις, και τις περαιτέρω που ζητούνται ώστε να μην γίνει παρεμβατικός και χαθεί ο χαρακτήρας από τα κάτω, θέτονται και δικλείδες ελέγχου όσον αφορά τους φορείς διοργάνωσης. Στοιχείο πρότασης των ίδιων των ομάδων αλληλεγγύης, καθώς έχουν σημειωθεί φαινόμενα εκμετάλλευσης από ιδιώτες που διοργανώνουν κίβδηλες δράσεις «Χωρίς Μεσάζοντες», διαδραματίζοντας ουσιαστικά ρόλο μεσάζοντα, αφού λάμβαναν χρήματα από τους παραγωγούς.

Το σκέλος του νομοσχεδίου που αποτελεί σημείο δυσαρέσκειας των αλληλέγγυων ομάδων, αλλά δεν πρόκειται να αλλάξει σύμφωνα με τη γενική γραμματεία Εμπορίας, είναι η συχνότητα διεξαγωγής αγορών Χωρίς Μεσάζοντες, που ορίζεται στη μία φορά το δίμηνο. Η μικρή συχνότητα φαίνεται να αποφασίστηκε ως στοιχείο συμβιβασμού με τους εκπρόσωπους Λαϊκών Αγορών, για τις οποίες προβλέπονται επίσης αλλαγές μέσα στο νομοσχέδιο. «Σίγουρα δεν μας ικανοποιεί αυτός ο περιορισμός, αλλά είναι ένα έδαφος μέσα στο οποίο μπορούμε να υπάρξουμε και από εκεί και έπειτα θα συνεχίσουμε τις πιέσεις, προκειμένου να αλλάξει νομοθετικά. Ανάλογα, όμως, και με τις ανάγκες του κόσμου μπορεί κάποιες ομάδες αλληλεγγύης να πάρουν το ρίσκο να κάνουν πιο συχνά, ακόμα και αν δεν προβλέπεται, όπως συμβαίνει από το 2012», τοποθετείται ο Βαρθολομαίος Κυβέλος.

Ώθηση για μια καλύτερη κοινωνία

Το πιο σημαντικό ζήτημα, όμως, δεν έγκειται στο κομμάτι της εμπορικής συναλλαγής των δράσεων, αλλά το σκέλος της αλληλεγγύης και του αλληλέγγυου εμπορίου που την χαρακτηρίζει. Έτσι, λοιπόν, τονίζεται για μια ακόμη φορά ότι η δράση «Χωρίς Μεσάζοντες» δεν αποτελεί απλά μια πιο φθηνή εμπορική συναλλαγή για τους πολίτες. «Η τιμή μπορεί να είναι χαμηλότερη τις περισσότερες φορές ,γιατί αφαιρείται το κέρδος του μεσάζοντα, αλλά ακόμα και όταν δεν είναι σε σχέση π.χ με κάποιες μεγάλες προσφορές των σούπερ μάρκετ, το ζήτημα είναι ότι αποτελεί μια τίμια τιμή, που σημαίνει καλά προϊόντα, μικρών παραγωγών, χωρίς την εκμετάλλευση ούτε αυτού, ούτε του καταναλωτή, παράγοντας ταυτόχρονα και μια αξία αλληλεγγύης, προσφέροντας δωρεάν τρόφιμα σε όσους από εμάς έχουμε ανάγκη. Όχι όμως με τη μορφή φιλανθρωπίας. Εμπλεκόμαστε όλοι σε αυτή τη δράση. Δεν δίνουμε ψάρια, μαθαίνουμε να ψαρεύουμε», εξηγεί ο εκπρόσωπος του Συντονιστικού.

Παράλληλα με την τίμια τιμή, με τέτοιου είδους δράσης (χωρίς μεσάζοντες, κοινωνικά ιατρεία, φροντιστήρια κτλ) επιτυγχάνεται ένα μπόλιασμα της κοινωνίας, ώστε να καταστεί πιο δίκαιη και πιο ανθρώπινη, δημιουργώντας ένα ανοιχτό δίκτυο κοινών αγαθών, σύμφωνα με τους συνομιλητές μας. Αποτελεί, λοιπόν, κομβικό σημείο η νομοθέτηση αυτών των δράσεων, δίνοντας ώθηση στην περαιτέρω άνθησή τους, καθώς λόγω και των διώξεων και προστίμων, ιδίως το 2014, είχαν μειωθεί σε σχέση με την πρωτοεμφάνισή τους το 2012.

«Οι δομές αλληλεγγύης δημιουργήθηκαν μέσα στην κρίση με στόχο να υπάρξει αλληλοστήριξη των πολιτών που βάλλονται από τα μνημόνια. Είναι η πλέον υγιής αντίδραση της κοινωνίας απέναντι στον κοινωνικό ανταγωνισμό και δαρβινισμό που προάγει ο νεοφιλελευθερισμός. Είμαι αισιόδοξος πως αυτό που συντελείται με τις δομές αλληλεγγύης δεν θα σταματήσει όταν ξεπεράσουμε την κρίση. Αυτό φάνηκε και από την ανταπόκρισή τους στο προσφυγικό. Είναι μια ολόκληρη ηθική και κοινωνική νοοτροπία που αναπτύσσεται στη βάση της αλληλεγγύης, της ενσυναίσθησης και της δράσης», περιγράφει ο Κώστας Βενιώτης.

Παρά, βέβαια, την αισιοδοξία που διατυπώνεται, τα «αρπακτικά αναμένουν», υπογραμμίζει ο ίδιος σχετικά με την εφευρετικότητα του καπιταλισμού να εκμεταλλεύεται και να ενσωματώνει ακόμα και πρακτικές αντίστασης σε αυτόν. Γι’ αυτό αποτελεί καίριο επίδικο η περιφρούρηση των αρχών των δράσεων αλληλεγγύης και προστασία τους από τυχόν γραφειοκρατικοποίηση ή εμπορευματοποίησή τους. «Η νομοθέτηση των αλληλέγγυων δράσεων με τον ανοιχτό τρόπο που έγινε, διατηρώντας την πρωτοβουλία και αυτοοργάνωση του κινήματος, αποτελεί ένα σημαντικό μέρος της θωράκισης των κοινών αγαθών. Από εκεί και πέρα είναι απαραίτητη η μεγαλύτερη δικτύωση των ομάδων μεταξύ τους και η ανάπτυξη αυτής της κουλτούρας», σημειώνει η συλλογικότητα «Αλληλεγγύη για Όλους».

Παραγωγική ανανέωση

Την οπτική αυτή φαίνεται να συμμερίζεται και η γενική γραμματεία Εμπορίας του υπουργείου Οικονομίας, με τον Αντώνη Παπαδεράκη να σημειώνει στην ΕΠΕΚΕ ότι «το ζήτημα είναι το κίνημα αλληλεγγύης να έχει μια προοπτική ζωής και μετά την κρίση και δράσεις όπως οι “Χωρίς Μεσάζοντες” να αποτελέσουν εφαλτήριο για μια ανανέωση της καταναλωτικής και εμπορικής λογικής».
Παράλληλα, όπως δήλωσε στην «Εποχή» ο βουλευτής Κοζάνης του ΣΥΡΙΖΑ, Μίμης Δημητριάδης, το νομοσχέδιο πέραν από το κοινωνικό του σκοπό με τους «Χωρίς Μεσάζοντες», αλλά και τη δημιουργία άλλων «υγειών αγορών» που δραστηριοποιούνται ευάλωτες ομάδες (Ρομά, άνεργοι κτλ μέσω συνεταιρισμών, αλλά και ατομικά), θέτει ως στόχο και τη συγκρότηση ενός ικανού αγροτοδιατροφικού τομέα. «Στόχευσή μας είναι τα αγροτικά προϊόντα να μην οδηγούνται μόνο στις λαϊκές αγορές, αλλά και να μεταποιηθούν, να συσκευασθούν κτλ από μικρές ντόπιες ομάδες, ώστε να υπάρξει ώθηση και του δευτερογενούς τομέα και να αναπτυχθούν και νέες θέσεις εργασίας».

Το νομοσχέδιο έρχεται ακόμα να θεσπίσει κανόνες διαφάνειας στην αδειοδότηση των παραγωγών και επαγγελματιών πωλητών του υπαίθριου εμπορίου, με τη δημιουργία ηλεκτρονικού μητρώου, ώστε να μειωθεί η γραφειοκρατία της επανακατάθεσης των δικαιολογητικών για κάθε ανανέωση της άδειας, αλλά και διευκόλυνση του ελέγχου μέσω αυτού. Ακόμα κωδικοποιούνται τα πρόστιμα, ώστε να μην πληρώνουν συλλήβδην όλοι τεράστια ποσά ανεξάρτητα της παράβασης (όπως είχε συμβεί για παράδειγμα με τον κουλουρτζή πριν κάποιους μήνες), ενώ εξετάζεται και η παραγραφή κάποιων προστίμων για όσους βρίσκονται αποδεδειγμένα σε ένδεια.

Ο πρόεδρος της Πανελλαδικής Ομοσπονδίας των Συλλόγων Λαϊκών Αγορών, Παντελής Μόσχος, τονίζει στην «Εποχή» πως «τα πρόστιμα βρίσκονται σε ύψη προ μνημονίων και πρέπει να μειωθούν, γιατί είναι αδύνατον κάποιος να τα καταβάλει σήμερα, ενώ και η ανάκληση της άδειας δεν θα έπρεπε να γίνεται για ένα εξάμηνο, αλλά ανάλογα με το παράπτωμα για ένα μήνα το περισσότερο, καθώς μεγαλύτερο διάστημα θα ήταν καταστροφικό για τους παραγωγούς των λαϊκών αγορών. Παρά τις βελτιώσεις που προτείνουμε, πιστεύουμε ότι το νομοσχέδιο κινείται στη σωστή κατεύθυνση».