πηγή: rednotebook.gr 

της Κατερίνας Σκιά*

Στα χρόνια του ζοφερού τοπίου των νεοφιλελεύθερων πολιτικών, η ένταση της επίθεσης του κεφαλαίου στα ζητήματα του χώρου και της κατοικίας αναδεικνύει σειρά ζητημάτων και αλλαγών στη γεωγραφία και τις σχέσεις της ιδιοκτησίας γης. Στη σημερινή συγκυρία, η εμπορευματοποίηση του χώρου, οι ιδιωτικοποιήσεις και η κτηματομεσιτική κερδοσκοπία στο επίπεδο πόλεων και περιφερειών επιχειρούν την αλλαγή του χαρακτήρα της δημόσιας-κοινής ιδιοκτησίας, του δημόσιου χώρου και του δικαιώματος στη στέγη. Καθώς το δημόσιο - συλλογικό συρρικνώνεται, και καθώς παράλληλα τείνουν να παγιώνονται φαινόμενα αστεγίας και μεγάλων μετακινήσεων πληθυσμών, οι απαντήσεις και οι κινήσεις αντίστασης ενώ δεν είναι εύκολες, οφείλουν να αναδείξουν την κεντρική τους σημασία στον αγώνα των από κάτω και να αναζητήσουν το δικό τους περιεχόμενο και νοηματοδότηση.

Η χωρική διάσταση της κρίσης και η (επι)στροφή του αστικού συστήματος στα ζητήματα γης κυρίως από το 2000 και μετά -όπως αποτυπώνεται από πλήθος μελετητών και γεωγράφων- περιγράφουν τις κινήσεις παιχνιδιών με τις αξίες γης και γαιοπροσόδου και συγκέντρωσης μεγάλων εκτάσεων και ακίνητης περιουσίας. Με στόχο την αναδιανομή κτιριακού αποθέματος και γης σε όφελος λίγων, καθώς και τον περιορισμό της μικροϊδιοκτησίας, μεθοδεύονται πολιτικές στο όνομα των δημοσιονομικών κενών και του δημόσιου και ιδιωτικού χρέους. Στην τρέχουσα περίοδο η λογική του "χρεωμένου" και η τακτική υπεξαίρεσης μέσω ενυπόθηκου δανεισμού, διατρέχουν όλες τις κλίμακες του χώρου και επιστρέφουν σε αυτόν, ενώ επιζητούν απόσβεση από το επίπεδο της δημόσιας γης και της πόλης έως αυτό της κατοικίας και του ιδιωτικού νοικοκυριού.

Καθώς τα παραπάνω εξελίσσονται σε μια περίοδο που οι κρατικές πολιτικές έχουν αποσυρθεί από το πεδίο των κοινωνικών παροχών στον αστικό χώρο, τα προγράμματα κοινωνικής κατοικίας έχουν απαξιωθεί (γεγονός που αφορά κυρίως τις βορειοευρωπαϊκές χώρες όπου είχαν κυρίως αναπτυχθεί) και αμφισβητείται -αν όχι αίρεται- η άλλοτε αυτονόητη προστασία της πρώτης κατοικίας η κατάσταση για την καθημερινότητα των ασθενέστερων στρωμάτων γίνεται ακόμη δυσκολότερη. Η αδυναμία ανταπόκρισης στα υψηλά ενοίκια, η αύξηση του αριθμού των αστέγων και η υποβάθμιση της ποιότητας του δημόσιου χώρου-περιβάλλοντος αυξάνουν τις ανισότητες στο πεδίο των πόλεων. Με τις κυρίαρχες πολιτικές και το δημόσιο λόγο να μονοπωλούνται σε ζητήματα αναπλάσεων και την ιδιωτική πρωτοβουλία-κερδοσκοπία να κατασκευάζει την εξέλιξη και εικόνα των πόλεων, παγιώνονται οι χωρικοί αποκλεισμοί ενώ υποβιβάζεται η υλική και συμβολική διάσταση του δημόσιου-κοινού περιβάλλοντος.

Στην ελληνική πραγματικότητα, με τις πολιτικές λιτότητας που επιβλήθηκαν από την Τρόικα και την προηγούμενη ελληνική κυβέρνηση από το 2010, έχει πληγεί μεγάλο τμήμα του ελληνικού πληθυσμού. Σήμερα, πάνω από το 30% του πληθυσμού χρωστά στις τράπεζες και το κράτος (για φόρους και ασφάλιση) και περισσότεροι από το 50% του, αδυνατεί να καλύψει τις οικιακές του ανάγκες και τα μηνιαία έξοδα διαβίωσης. Μεγάλο τμήμα ζει σε άθλιες συνθήκες, αντιμετωπίζοντας οικιακή και ενεργειακή φτώχεια -χωρίς ρεύμα και θέρμανση- και μεγάλος είναι πλέον ο αριθμός των αστέγων (με αριθμό που ξεπερνά τις 17.000 για το δικό μας, αττικό λεκανοπέδιο).

Παράλληλα ανάλογες εικόνες παρατηρούνται σε όλη την Ευρώπη. Στην Ισπανία υπολογίζεται ότι μέχρι την περσινή χρονιά, 450.000 οικογένειες έχασαν τα σπίτια τους. Στη Γαλλία πάνω από 100.000 δικαστικές αποφάσεις εξώσεων είναι σε εξέλιξη ετησίως. Στο Λονδίνο χιλιάδες άτομα από τις φτωχότερες κοινωνικές ομάδες εγκατέλειψαν τους χώρους που διέμεναν αδυνατώντας να καλύψουν την άνοδο των ενοικίων μετά τις αλλαγές στις τιμές της γης λόγω των πρόσφατων ολυμπιακών αναπλάσεων.

Κάπως έτσι, πολλοί είναι εκείνοι που σήμερα μιλούν για κρίση στο ζήτημα της κατοικίας και της πόλης. Το ένα άλλωστε επιδρά και αντανακλάται στο άλλο και το αντίστροφο. Στο πλαίσιο όμως αυτό, είναι ανάγκη και ανοίγεται η δυνατότητα, από τη μια πλευρά να περιγραφεί το τοπίο της στεγαστικής κρίσης και από την άλλη ενώ υπερασπιζόμαστε όσους και όσες πλήττονται να ξαναδούμε-βρούμε-σχεδιάσουμε τόπους και τρόπους για την συλλογική κατοίκηση στην πόλη. Αν οι παλιότεροι αγώνες των κινημάτων πόλης έβαλαν στην ατζέντα την υπεράσπιση των πλατειών και του "θέλω" μιας συλλογικής καθημερινότητας, η προάσπιση του δικαιώματος της στέγης μπορεί να διεκδικήσει μοντέλα κατοίκησης που υπερβαίνουν τη σφαίρα του ιδιωτικού και της ιδιοκτησίας. Με τη δυναμική της κοινής δράσης να αναιρεί το φόβο και να ενδυναμώνει την μαχητικότητα των αιτημάτων δίνεται η ευκαιρία νέων αφηγήσεων χώρου.

Στον αγώνα και τη συζήτηση για την ανάσχεση της υφαρπαγής της δημόσιας γης και περιουσίας αλλά και της υπεράσπισης του δημόσιου χώρου και της κατοικίας ως κοινό αγαθό έχει μπει πλήθος ευρωπαϊκών κινημάτων. Πρωτοβουλίες και δίκτυα (Πλειστηριασμοί STOP στην Ελλάδα, PAH στην Ισπανία, DAL στη Γαλλία κ.α. ) έχουν οργανωθεί και συνεχίζουν να οργανώνονται ενάντια στους πλειστηριασμούς και τις εξώσεις. Σε αυτή την κατεύθυνση και σε ρόλο δευτεροβάθμιου συντονιστή εδώ και ενάμιση χρόνο, η "Ευρωπαϊκή Συμμαχία για το δικαίωμα στην Κατοικία και την Πόλη" (European Coalition for the Right to Housing and the City) ενεργοποιείται ενάντια στους οικονομικούς αποκλεισμούς και της real-estate κερδοσκοπίας. Μέσα από τη δικτύωση, τον κοινό αγώνα και την αμοιβαία υποστήριξη τα κινήματα για την προστασία της κατοικίας και του δημόσιου χώρου προβάλλουν την αλληλεγγύη και την στήριξή τους και σε άλλους αγώνες και την ίδια στιγμή ανοίγουν την συζήτηση για τα προβλήματα στέγασης μαζί τοπικά κινήματα-κινήματα πόλης και θεσμούς που εργάζονται σε αυτό το πεδίο.

Σε αυτά τα πλαίσια, στις 20-21 του Ιούνη, η Αλληλεγγύη για όλους , οι Encounter Athens, η Platform Against Auctions, η European Coalition for the Right to Housing and the City και το Rosa Luxemburg Foundation Brussels office, διοργανώνουν στην Αθήνα μια Πανευρωπαϊκή συνάντηση κινημάτων υπεράσπισης του δικαιώματος της πόλης και της στέγης. Με σκοπό την ανταλλαγή των κοινών εμπειριών και την εκτίμηση ότι αιτήματα που αφορούν το χώρο-στέγη χρειάζεται να επικαιροποιηθούν, η ευρωπαϊκή δικτύωση και αλληλεγγύη να ενδυναμωθεί, η συνάντηση αυτή θα επιχειρήσει να βαθύνει τη συζήτηση πολιτικών και στρατηγικών προτάσεων που αφορούν το χώρο και να εμπλουτίσει με εναλλακτικές ιδέες το πεδίο της κοινωνικής κατοίκησης. Οι αγώνες ενάντια στις εξώσεις και τις στερήσεις που προκαλούνται από τις πολιτικές λιτότητας στο ευρωπαϊκό επίπεδο πρέπει να είναι κοινοί και η αλληλεγγύη της Ευρώπης είναι απαραίτητο να αναδείξει τα προβλήματα στέγασης. Σε αυτή την περίοδο, μια πρωτοβουλία συνάντησης και συζήτησης στα ζητήματα αφενός των άμεσων ενεργειών και αφετέρου των πιο στρατηγικών πολιτικών είναι επείγουσα και η διεθνής συνάντηση της Αθήνας είναι μια σπουδαία ευκαιρία για το ευρωπαϊκό και ελληνικό κίνημα.

* Μηχανικός, μέλος της οργανωτικής ομάδας της "διεθνούς συνάντησης για το δικαίωμα στη Στέγη".