Ο Γκόραν Γέρας αφηγήθηκε πώς φορείς της κοινωνίας των πολιτών ένωσαν δυνάμεις και δημιούργησαν την Ebanka, την πρώτη «ηθική τράπεζα» για στήριξη των αποκλεισμένων στην Κροατία.

Ο Χαβιέρ Γκουέμες εξήγησε πώς κοινωνικές επιχειρήσεις όπως η Ilunion κατάφεραν να συμπράξουν για να προσφέρουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες πρόσβασης σε άτομα με αναπηρίες.

Ο Φραντσέσκο Πιόβιτσι εξιστόρησε πώς οι πολίτες απάντησαν στην κρατική αδιαφορία για την προσφυγική κρίση ιδρύοντας την οργάνωση «Μεσογειακή Ελπίδα» στη Λαμπεντούζα για να συνδράμουν στην κάλυψη των αναγκών των εγκλωβισμένων προσφύγων.

Η Παλόμα Αρόγιο της Ισπανικής Συνομοσπονδίας Συνεργατικών Επιχειρήσεων έδειξε πώς οι πολίτες στις γειτονιές αυτοοργανώθηκαν για να λύσουν το πρόβλημα της στέγης, αποκαθιστώντας εγκαταλειμμένα ή ακατάλληλα κτίρια τα οποία μετέτρεψαν σε κοινωνική κατοικία για τους πιο ευάλωτους πολίτες.

Η Βελγίδα Βαλεντίν Καϊμί παρουσίασε την κινητοποίηση εκατοντάδων πολιτών που έφτιαξαν την Κοινωνική Πλατφόρμα για μια Οδηγία Δημοσίων Αναθέσεων και Προμηθειών για να περιληφθούν οι κοινωνικές και αλληλέγγυες επιχειρήσεις στους δημόσιους διαγωνισμούς.

Δεκάδες ήταν οι πρωτοβουλίες σαν κι αυτές, που παρουσιάστηκαν στη διάρκεια του 1ου Ευρωπαϊκού Φόρουμ Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας (Κ.ΑΛ.Ο) που οργάνωσε στις 28 Ιανουαρίου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο η πολιτική ομάδα της Ευρωπαϊκής Ενωτικής Αριστεράς-Βόρειας Πράσινης Αριστεράς (GUE/NGL), στο πλαίσιο της στρατηγικής της να προωθήσει δυναμικά την Κ.ΑΛ.Ο ως μία από τις προτεραιότητες δράσης της στο Ευρωκοινοβούλιο.

Στη συνάντηση συμμετείχαν περισσότεροι από 250 πολίτες από το Βέλγιο, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Ισπανία, την Ιταλία, την Κροατία, το Λουξεμβούργο, την Πορτογαλία, τη Σουηδία, αλλά και από χώρες όπως ο Καναδάς και η Βραζιλία, ανάμεσά τους εκπρόσωποι διεθνών δικτύων, μέλη συνεταιρισμών, κοινωνικών επιχειρήσεων, οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, ακαδημαϊκοί και εκπρόσωποι του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Κομισιόν.

Το Ευρωκοινοβούλιο έγινε για πρώτη φορά βήμα για να ανταλλάξουν εμπειρίες και να συζητήσουν τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Κ.ΑΛ.Ο, τις συνέπειες της κρίσης και της λιτότητας στους φορείς της, τις θεσμικές αλλαγές που διεκδικούν και τη δυνατότητά της να αποτελέσει όχι μόνο μια εναλλακτική στη φτώχεια, τον αποκλεισμό, την επισφάλεια και την ανισότητα που απορρέει από τις πολιτικές που ακολουθούνται στην Ε.Ε., αλλά και όχημα οικονομικού μετασχηματισμού.

Συνδιοργανωτές του φόρουμ, οι ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Κωνσταντίνα Κούνεβα και Στέλιος Κούλογλου, που προσκάλεσαν μια 40μελή ελληνική αντιπροσωπεία μελών ανάλογων εγχειρημάτων, ανάμεσά τους και η «Εφημερίδα των Συντακτών», ως ένα από τα πλέον επιτυχημένα συνεταιριστικά αυτοδιαχειριζόμενα εγχειρήματα της Ελλάδας.

«Η κοινωνική συνεταιριστική οργάνωση της παραγωγής αποδεικνύει ότι η ανθρώπινη φύση δεν είναι ο ατομισμός, η απληστία, ο εγωισμός, όπως μας λένε οι οπαδοί του καπιταλισμού... Η Αριστερά πιστεύει στην καταπιεσμένη ανθρώπινη φύση της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης», τόνισε η Κ. Κούνεβα, ενώ ο Στ. Κούλογλου επισήμανε πως «η Κ.ΑΛ.Ο μπορεί να αποτελέσει απάντηση και για την οικονομική κρίση αλλά και για την ηθική κρίση του καπιταλισμού-καζίνο που μας έφερε ώς εδώ».

Η κοινωνική οικονομία έχει ενισχυθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια δείχνοντας εξαιρετική αντοχή απέναντι στην κρίση, τις περικοπές και τη λιτότητα.

Η Κ.ΑΛ.Ο στην Ευρώπη απασχολεί σήμερα 14 εκατ. εργαζομένους, αριθμός που ισοδυναμεί με το 6,5% της απασχόλησης στην Ε.Ε.

Στο Βέλγιο το 2015 αυτός ο τομέας αυξήθηκε κατά 8,5% έναντι 1,5% στο σύνολο της οικονομίας.

Στην Ισπανία τα χρόνια της κρίσης ιδρύθηκαν 9.000 κοινωνικές και αλληλέγγυες επιχειρήσεις που δημιούργησαν 170.000 θέσεις εργασίας.

Παρά τη σημασία της υπάρχουν σημαντικά κενά στη θεσμική και νομική της αναγνώριση.

Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα της Ελλάδας όπου, όπως επισήμανε ο Γιάννης Μπάρκας, συνεργάτης της αναπληρώτριας υπουργού Εργασίας Ρ. Αντωνοπούλου, το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο περιορίζει την κοινωνική οικονομία μόνο στις ΚοινΣΕπ (κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις), γι’ αυτό και προωθείται τροποποίηση του νόμου 4019/2011 ώστε να περιλαμβάνονται και οι συνεταιρισμοί εργαζομένων και νέα νομοθεσία για την επαναλειτουργία των πτωχευμένων επιχειρήσεων μέσα από διάφορα σχήματα, ανάμεσά τους και από συνεταιρισμούς εργαζομένων.

Πέρα από τις τέσσερις κεντρικές συνεδρίες του φόρουμ, έγιναν εννέα εργαστήρια σε καίριες ενότητες της κοινωνικής οικονομίας, όπως η διαχείριση των κοινών αγαθών, τα νέα χρηματοδοτικά μέσα, οι καινοτομίες, οι στρατηγικές για την αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού, ο δημοκρατικός έλεγχος των επιχειρήσεων της Κ.ΑΛ.Ο, οι σύγχρονες τάσεις στην εναλλακτική οικονομία, τα εργαλεία εκπαίδευσης και κατάρτισης, οι οικολογικές προκλήσεις, η χαρτογράφηση των σχετικών πρωτοβουλιών.

Το 1ο Ευρωπαϊκό Φόρουμ Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας ήταν απλά ένα πρώτο βήμα σε μια ολοκληρωμένη στρατηγική ώστε η Κ.ΑΛ.Ο να αποτελέσει βασικό τμήμα των κρατικών προϋπολογισμών, αλλά και άξονα που θα διατρέχει το σύνολο των πολιτικών μιας νέας Ευρώπης, πιο δίκαιης και αλληλέγγυας.

Επόμενα βήματα είναι πλέον ο σαφής ορισμός της, η χαρτογράφησή της σε πανευρωπαϊκό επίπεδο έτσι ώστε να διευκολυνθούν οι συμπράξεις και η προώθηση νομοθετικών, χρηματοδοτικών και θεσμικών πρωτοβουλιών για τη στήριξη και ανάπτυξή της.

Η Κ.ΑΛ.Ο ως όχημα οικονομικού και πολιτικού μετασχηματισμού

Από πλευράς Κομισιόν, ο Μισέλ Κατινά, επικεφαλής της Γενικής Διεύθυνσης για την Εσωτερική Αγορά, εξέφρασε το ενδιαφέρον της Επιτροπής για την κοινωνική οικονομία την οποία, όπως είπε, έχει ενισχύσει σημαντικά, και γνωστοποίησε πως τον προσεχή Οκτώβριο αναμένεται έκθεση ομάδας εμπειρογνωμόνων με προτάσεις για τη στήριξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας προς υιοθέτηση από τα κράτη-μέλη.

Παράλληλα ανακοινώθηκε πως την επόμενη επταετία (2014-2020) θα διατεθεί 1 δισ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο.

Σταγόνα στον ωκεανό καθώς αντιστοιχούν 171 εκατ. ευρώ τον χρόνο για 28 κράτη-μέλη.

Αυτές οι τοποθετήσεις δεν έμειναν αναπάντητες, καθώς σε αυτό το φόρουμ καταδείχθηκαν οι διαφορές αντίληψης που υπάρχουν ανάμεσα στους θεσμούς και τους φορείς της Κ.ΑΛ.Ο για το τι είναι εν τέλει κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία και ποιος είναι ο ρόλος της.

«Να σταματήσει η Κομισιόν να συγχέει τα πράγματα: άλλο Κ.ΑΛ.Ο κι άλλο “κοινωνική επιχειρηματικότητα”», ήταν η απάντηση της αντιπροέδρου της GUE/ NGL Μαρί Κριστίν Βερζιά, ενώ ο Ιβόν Πουαριέ του καναδικού δικτύου REDEC εξήγησε πως στον αντίποδα της πολυδιαφημισμένης «εταιρικής ευθύνης» και της κερδοσκοπικής επιχειρηματικότητας που μασκαρεύεται ως κοινωνική, «η Κ.ΑΛ.Ο δεν είναι μια άλλη μορφή επιχειρηματικότητας, αλλά ένα εναλλακτικό πλήρες οικοσύστημα οργάνωσης, παραγωγής, δικτύωσης, χρηματοδότησης που εστιάζει στην αλληλεγγύη και τη συλλογικότητα».

Οι εκπρόσωποι της Κ.ΑΛ.Ο που συμμετείχαν σε αυτό το φόρουμ τόνισαν πως αυτή συνιστά μια εναλλακτική μορφή οικονομικών σχέσεων που ανταποκρίνεται αποτελεσματικά στις κοινωνικές ανάγκες και βασίζεται στην ισότητα, την αμοιβαιότητα, τον σεβασμό, τη δικαιοσύνη, την αειφορία, τη δημοκρατική συμμετοχή, συμβάλλοντας εν τέλει στην ανακατανομή του πλούτου.

«Είναι μια οικονομία πιο δίκαιη και δημοκρατική με επίκεντρο τον άνθρωπο και όχι το κέρδος, μια οικονομία που αντιστρατεύεται την ιδιωτικοποίηση των δημόσιων αγαθών και διαβρώνει την παντοδυναμία του χρηματοπιστωτικού περιβάλλοντος», πρόσθεσε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Λουνβέν, Ρικάρντο Πετρέλα.

Ενώ η Ιταλίδα ευρωβουλευτής Ελεονόρα Φορέντσα συμπύκνωσε τη σημασία της: «Η Κ.ΑΛ.Ο είναι μέσο ανοικοδόμησης του κοινωνικού κράτους από κάτω προς τα πάνω. Είναι μια νέα αντίληψη για την πολιτική».

Ακριβώς λόγω αυτών των «ανατρεπτικών» ιδιοτήτων της, σήμερα απειλείται περισσότερο παρά ποτέ από την οικονομία της αγοράς, που επιχειρεί να οικειοποιηθεί τις αρχές της μέσα από κερδοσκοπικά σχήματα που παρουσιάζονται με τον μανδύα της «εταιρικής ευθύνης», τόνισε η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Κοΐμπρα στην Πορτογαλία, Σίλβια Φερέιρα.

Ετσι, ο μεγαλύτερος ορατός κίνδυνος για τους φορείς που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον τομέα είναι, όπως επισήμανε ο Γάλλος κοινωνιολόγος Ζαν Λουί Λαβίλ:«Είτε να καταλήξει μια υποοικονομία φτηνών υπηρεσιών είτε να γίνει εργαλείο της δεύτερης γενιάς νεοφιλελευθερισμού, όπως η κοινωνική φιλανθρωπία που θέλει να ρίξει στάχτη στα μάτια και να μας δείξει ότι μέσα στον νεοφιλελευθερισμό υπάρχει χώρος για κοινωνική οικονομία».